چوب خشک‌کن رفته چیست؟
چوب یکی از سرمایه‌های موجود در طبیعت است که با استفاده از آن می‌توان وسایل متفاوتی ساخت. برای ساخت هر یک از سازه‌های چوبی، به چوب متفاوتی نیاز داریم. چوب‌ها با توجه به نرمی و سختی، ضخامت، جنس، میزان رطوبت و…کاربردهای متفاوتی دارند. برای هر وسیله باید چوب مناسب به آن انتخاب شود تا کارایی بیشتری داشته باشد؛ اما برای ساخت تمامی محصولات و سازه‌های چوبی، یک نکته مشترک وجود دارد آن‌هم رطوبت است. برای ساخت سازه‌های چوبی باید میزان رطوبت چوب به میزان قابل‌توجهی کاهش یابد.
برای کاهش رطوبت چوب از روش‌های متفاوتی استفاده می‌شود. یکی از راه‌های کاهش رطوبت استفاده از کوره است. به چوبی که با استفاده از کوره خشک‌شده باشد چوب خشک‌کن‌رفته می‌گویند. چوب خشک‌کن رفته کارایی بیشتری نسبت به چوب مرطوب دارد. چوب پس از خشک شدن قابلیت تبدیل به انواع وسایل چوبی را دارد.
چرا باید چوب را خشک کرد؟
چوب خیس دارای مقدار زیادی آب و رطوبت است. چوب پس از گذشت زمان، رطوبت خود را از دست می‌دهد و ابعاد آن کاهش می‌یابد. زمانی که چوب رطوبت خود را از دست می‌دهد، ترک میخورد و تغییر شکل می‌دهد. اگر چوب خشک نشود و مورداستفاده قرار بگیرد، باعث تخریب لوازم ساخته‌شده، می‌شود.
روش‌های خشککردن چوب
چوب به دو روش طبیعی و با دستگاه خشک می‌شود.
خشککردن طبیعی
خشککردن چوب به روش طبیعی به گرمایش نیازی ندارد و در فضای باز خودبه‌خود خشک می‌شود. این روش ساده است اما به‌صورت منظم باید چوب‌ها بررسی شوند تا سالم باشند و دچار خرابی و کپک‌زدگی نشوند.
خشککردن چوب به روش طبیعی بسیار زمان‌بر است و چوب پس از خشک شدن ترک میخورد و برای استفاده در دکوراسیون مناسب نیست. چوبی که به‌صورت طبیعی خشک‌شده بسیار مستحکم است و برای استفاده در بدنه وسایل و در کاربرد دارد.
خشککردن با دستگاه یا کوره
روش دیگر خشککردن چوب با استفاده از دستگاه است. در این روش چوب‌ها در یک فضای بسته قرار می‌گیرند و از جهات مختلف به آن باد گرم برخورد می‌کند.
یکی از موارد مهم در چوب خشک‌کنی صنعتی این است که رطوبت چوب باید به‌صورت یکنواخت از آن خارج شود وگرنه باعث ترک خوردن آن می‌شود.
از مزایای خشککردن چوب با دستگاه و کوره، سریع انجام شدن فرآیند است. همانطور که سریع خشک شدن چوب یک مزیت به‌حساب می‌آید اما باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود.
برای خشککردن چوب‌ها باید به عواملی مانند نوع چوب و میزان رطوبت آن توجه کرد.
دسته‌بندی انواع چوب
چوب درختان به دودسته نرم و سخت تقسیم می‌شود.
- چوب سخت
درختانی که برگ‌پهن دارند، در دسته سخت قرار می‌گیرند. چوب سخت تراکم زیادی دارد و نفوذپذیری آن کم است همچنین خشک شدن آن نیز سخت‌تر و مدت‌زمان آن طولانی‌تر است.
- چوب نرم
چوب نرم شامل درختان برگ‌سوزنی است. درختان برگ سوزنی مانند کاج، سبک‌تر هستند و پردازش و خشککردن آن‌ها نیز ساده‌تر است. تعداد گونه‌های سخت حدوداً ده برابر گونه‌های نرم است اما به دلیل سختی خشککردن و نگهداری، اغلب از چوب درختان نرم استفاده می‌شود.
دلایل خشککردن چوب
- نجاری: دلیل اول نجاری و استفاده کردن از چوب برای ساخت وسایل چوبی است. برای ساخت لوازم چوبی لازم است که چوب، استحکام کافی داشته باشد. اگر چوب خشک نشده باشد ممکن است حین استفاده رطوبت خود را از دست بدهد و ترک بخورد. یا اگر رطوبت آن کم باشد، ممکن است رطوبت وسایل اطراف را جذب کند و باعث تخریب سایر لوازم چوبی شود.
- سوزاندن: دلیل دوم سوزاندن چوب و تأمین انرژی گرمایی است. اگر چوب مرطوب باشد به‌راحتی نمی‌سوزد و باعث ایجاد بخار می‌شود. چوب اگر رطوبت مناسب داشته باشد تمام انرژی حاصل از سوختن آن به گرما تبدیل می‌شود در غیر این صورت انرژی به‌دست‌آمده صرف تبخیر رطوبت درون‌چوب می‌شود.
یکی دیگر از ویژگی‌های چوب‌ها میزان رطوبت موجود در آن است. معمولاً چوب تازه برش خورده حدود 50 درصد آب دارد و بیشتر وزن آن را رطوبت تشکیل داده است؛ اما پس از خشک شدن رطوبت آن به حدود 12 درصد می‌رسد.
دقت کنید که با خشککردن چوب هرگز میزان رطوبت چوب ثابت نمی‌ماند. چوب به‌طور مداوم در حال مبادله رطوبت است. همواره از محیط خود رطوبت دریافت می‌کند یا براثر شرایط خاص آب‌وهوایی رطوبت خود را از دست می‌دهد. براثر تغییرات فصلی ممکن است میزان رطوبت تغییر کند.
برای خشککردن چوب به کوره نیاز داریم. یکی از مزیت‌های خشککردن کوره‌ای این است که می‌توانید درجه حرارت، میزان رطوبت و جریان هوا را کنترل کنید. اگر این سه عامل به‌طور مناسب وجود داشته باشد، چوب باکیفیت بالا خشک می‌شود. با خشککردن چوب قصد داریم چوب را به رطوبت تعادل (EMC) برسانیم؛ زیرا رطوبت بر خواص چوب اثر می‌گذارد.
کوره چوب خشک کنی
خشککردن چوب‌ها اغلب با استفاده از کوره انجام می‌شود. کوره‌ها به‌طورکلی از اتاق کوره، فن، تأمین‌کننده حرارت و رطوبت تشکیل می‌شوند. اتاق کوره معمولاً از جنس آجر، سیمان، آلومینیوم، چوب، سازه‌های بتنی و فولاد ضدزنگ ساخته می‌شود.
کوره‌های چوبی و سیمانی مقاومت خیلی بالایی ندارند و زودبه‌زود تخریب می‌شوند اما از بین متریال‌های نامبرده کوره آلومینیومی بیشترین مقاومت را دارد اما قیمت بالایی دارد.
اگر قصد ایزوله کردن کوره را دارید و می‌خواهید از هدر رفتن انرژی جلوگیری کنید، لازم است که دیوارهای کوره را با استفاده از پشم‌شیشه، فوم پلی اورتان، پلاستوفوم و سایر مواد عایق بپوشانید.
درهای کوره به سه صورت کشویی، تاشونده و مختلط است. درهای کشویی به سمت بالا حرکت می‌کنند. درهای تاشونده از پهلو جمع می‌شوند. گاهی هم ممکن است در اطراف کوره از هر دو در وجود داشته باشد.
بر اساس نوع کوره و فن‌های اجرایی، دما و روش تأمین حرارت سیستم دسته‌بندی می‌شوند.
انواع کوره
کوره‌ها بر اساس فن‌های اجرایی به دودسته تونلی و حجره‌ای تقسیم می‌شوند.
- کوره تونلی
کوره تونلی یک تونل دراز و باریک است که کف آن ریل‌گذاری شده است. چوب‌ها، با عبور از درون آن در معرض حرارت قرار می‌گیرند و از رطوبت آن کاسته می‌شوند. محصولات برای عبور از کوره تونلی محصولات باید بر روی واگن‌های مخصوصی چیده شوند. کوره تونلی شامل سه مرحلهٔ پیش‌گرمایش، پخت و خنک‌کن است.
- کوره حجره‌ای
کوره‌های حجره‌ای برای خشککردن چوب‌های مرطوب طراحی شدند و به دودسته پیش‌ساخته متحرک و ثابت تقسیم می‌شوند. در این روش تمامی چوب‌ها در کوره قرار می‌گیرند؛ و جریان‌های گرمایی تا پایان زمان خشک شدن برقرار می‌ماند. دما و رطوبت نسبی هوای داخل کوره تا حد مقدور در تمام نقاط یکنواخت نگهداری می‌شود و این دو پارامتر در دامنه نسبتاً وسیعی قابل‌کنترل هستند. دما و رطوبت نسبی کوره همراه با خشک شدن چوب به ترتیبی که برنامه خشککردن چوب ایجاد نماید، تغییر می‌کنند.
دمای کوره
کوره‌ها بر اساس دما به چهار دسته دمای کم، معمولی، بالا و زیاد تقسیم می‌شوند.
- دمای کم دارای حرارت 20-48 درجه سانتی‌گراد است و برای پیش خشککردن کارایی دارد. همچنین از این دما برای خشککردن گونه‌های بسیار حساس و کمیاب استفاده می‌شود.
- دمای معمولی دارای حرارت 43-80 درجه سانتی‌گراد است. از این دما برای خشککردن پهن برگان و برخی سوزنی‌برگان استفاده می‌شود.
- دمای بالا دارای حرارت حداکثر 100 درجه سانتی‌گراد است و برای خشککردن چوب اکثر سوزنی‌برگان و برخی از پهن برگان کارایی دارد.
- دمای زیاد دارای حرارت بالای 100 درجه سانتی‌گراد است و کاربرد آن خشککردن چوب سوزنی‌برگان بی‌کیفیت است.
سیستم حرارتی کوره
سیستم حرارتی کوره به دودسته مستقیم و غیرمستقیم (direct and indirect) تقسیم می‌شود.
- سیستم حرارت دهی مستقیم
در کوره‌های حرارت مستقیم، در اثر سوختن گاز، نفت، خاک‌اره یا سایر سوخت‌ها، هوای گرم به‌طور مستقیم به داخل کوره رفته از لابه‌لای الوار عبور می‌کند. در این کوره‌ها مبدل‌های حرارتی وجود ندارد. از مزایای این روش می‌توان به مصرف کم انرژی و در ادامه آن هزینه کمتر اشاره کرد. این روش استهلاک کمی دارد و در اکثر واحدهای صنفی از آن استفاده می‌شود. این روش برای خشککردن پهن برگان و سوزنی‌برگان مناسب است.
- سیستم حرارت دهی غیرمستقیم
در این روش گرما و حرارت به‌طور مستقیم با چوب برخورد نمی‌‌کند. در این روش حرارت دهی، در کوره مبدل‌هایی مستقر هستند و از درون آن‌ها آب داغ، بخارآب و روغن داغ جریان دارد.
برای گرم کردن مواد داخل لولهها، باید یک منبع گرما وجود داشته باشد. برای ایجاد منبع گرما از نفت، گاز طبیعی، چوب و زغال و… استفاده می‌شود.
یکی از مزایای این روش ایجاد فشار بالا و گرمای زیاد است. در این روش همواره باید مهندس بخار در پروژه حضور داشته باشد که بسیار هزینه‌‌‌بر است.
استفاده از مواد داغ و بخارآب باید خورده شدن لولهها می‌شود و درنتیجه تعویض و بازرسی لوله‌های مبدل نیز به خشککردن اضافه می‌شود. در این روش دمای ایجادشده بسیار بالا است که برای خشککردن برخی چوب‌ها مانند پهن برگان نامناسب است.
مزایا و معایب کوره
خشککردن چوب در کوره مزایای زیادی به همراه دارد. می‌توانید با توجه به نوع چوب، دمای کوره و تهویه آن را تغییر دهید. همانطور که در ابتدای مقاله خواندید، یکی دیگر از مزایای چوب خشککردن با کوره، سرعت‌بالای آن است. در کنار تمام مزایای خشککردن با کوره معایبی هم وجود دارد که به آن‌ها می‌پردازیم.
یکی از معایب کوره، خشککردن ناقص چوب است. در صورت ناقص خشک شدن، پس از گذشت مدتی چوب ترک میخورد و دچار فروپاشی می‌شود. معضل بعدی که هنگام خشککردن چوب با آن مواجه می‌شویم ترک خوردن و شکافته شدن چوب است. برای جلوگیری از این اتفاق می‌توان قبل از فرآیند خشک شدن، چوب را به روغن و چسب آغشته کرد. همچنین پس از خشک شدن، ممکن است چوب دچار اعوجاج شود.
کلام آخر
در انتها لازم به ذکر است که تمام فاکتورهای اثرگذار در خشککردن چوب، مانند نوع کوره، نوع گرمایش، نحوه خشککردن و… بر کیفیت چوب خشک‌شده تأثیرگذار است. همچنین هرچقدر کیفیت متفاوت باشد؛ قیمت‌‌ها نیز تغییر می‌کنند. بهترین روش برای انتخاب و خرید چوب سالم کمک گرفتن از متخصصین این حوزه است.
برای اطلاع از قیمت انواع چوب‌ها با واحد سلولزی شرکت پرسال که وارد کننده بزرگ انواع چوب روسی است به شماره 26208312 و 09050705195 تماس حاصل نمایید.
سؤالات متداول
- به چه دلیل لازم است چوب خشک شود؟
برای جلوگیری از آسیب به چوب و صنایع چوبی پیش از پرداخت لازم است چوب خشک شود. چوب خیس رطوبت بالایی دارد. این رطوبت با گذشت زمان از بین می‌رود. کاهش آب و رطوبت موجب تغییر در سایز و شکل چوب می‌شود. همچنین ترک‌هایی را در چوب ایجاد خواهد کرد.
- چوب درختان به چند دسته قابل تقسیم هستند؟
چوب درختان را بر اساس ویژگی‌هایی که دارند به طور کلی می‌توان در دو دسته چوب نرم و چوب سخت جای داد. چوب سخت تراکم‌پذیری بالایی دارد و خشک کردن آن‌ها نسبت به چوب‌های نرم سخت‌تر است.
- خشک کردن چوب به وسیله کوره چه مزایایی دارد؟
تحت کنترل بودن شرایط، کیفیت بسیار خوب چوب پس از خشک شدن و عدم محدودیت رطوبت نهایی از مزایای خشک کردن چوب به کمک کوره است.
- سیستم حرارتی کوره به چند دسته تقسیم شده‌اند؟
سیستم حرارتی کوره چوب خشک کنی به دو سیستم حرارت دهی مستقیم و غیر مستقیم تقسیم شده‌اند.