مواد شیمیایی گوناگون بسته به نوع و ماهیت‌شان به طور بالقوه در معرض خطرات ناشی از نشت، آتش‌سوزی، انفجار یا واکنش‌های شیمیایی هستند. به همین دلیل، نگهداری ایمن و استاندارد این فرآورده‌ها در انبار، جزو اصول مهمی است که آگاهی از آن‌ها به حفظ کیفیت مواد شیمیایی، حفاظت از محیط زیست و سلامت افراد کمک می‌کند. با در نظر گرفتن این نکته مهم، ما در این مقاله از «پرسال» قصد داریم به بررسی شرایط نگهداری فرآورده های شیمیایی در انبار بپردازیم.
۹ گام مهم در نگهداری از فرآورده های شیمیایی در انبار
تمام مواد شیمیایی باید در مکانی امن و مطمئن نگهداری شوند. بنابراین، فرقی نمی‌کند که انبار شما حاوی اسید فسفریک خوراکی است یا کربنات پتاسیم و سایر مواد شیمیایی، در هر صورت برای جلوگیری از واکنش‌های ناخواسته، مواد شیمیایی باید همیشه بر اساس خطرهای خاص‌شان جداسازی شوند. به‌این‌ترتیب، پیروی از ۹ گام زیر کمک می‌کند تا مواد شیمیایی را به صورت ایمن و مناسب در انبار ذخیره‌سازی کنید:
۱. دسته‌بندی و تفکیک مواد شیمیایی
اولین گام در نگهداری فرآورده های شیمیایی، تعیین جزییات دقیق نوع و خطرات هر ماده شیمیایی است. با آگاهی از این موضوع بهتر می‌توانید مواد شیمیایی موجود در انبارتان را دسته‌بندی کنید. مواد شیمیایی را می‌توان به روش‌های مختلف طبقه‌بندی کرد که برای شروع کار می‌توانید طبق الگوی زیر عمل کنید:
- پیروفوریک‌ها مثل: فسفر سفید، پتاسیم، تیتانیوم و …
- واکنش دهنده‌های با آب مثل: کاربید کلسیم، نیترید‌ها، پراکسیدها و …
- مواد قابل اشتعال مثل: استون، بنزن، اتانول، متانول و …
- مواد خورنده مثل: سولفوریک اسید، هیدروکسید پتاسیم، سدیم هیدروکسید و …
- اکسید کننده‌ها مثل: پراکسید هیدروژن، اسید نیتریک و …
- سموم :مثل: پتاسیم سیانید، آرسنیک و …
- مواد منفجره مثل: دینامیت، تی‌ان‌تی و ...
- گازهای فشرده مثل: پروپان، استیلن، نیتروژن مایع و …
- کرایوژن‌ها مثل: دی اکسید کربن جامد، هیدروژن مایع و …
- و…
به‌طورکلی، هنگام دسته‌بندی مواد شیمیایی باید فرآورده‌هایی را که از نظر فیزیکی خطرات بوده و باهم ناسازگار هستند را از یکدیگر جدا کنید. منظور از سازگاری شیمیایی، میزان تماس یک ماده شیمیایی با ماده شیمیایی دیگر بدون ایجاد خوردگی یا تغییرات منفی در خصوصیات آن است. اگر دو ماده شیمیایی هنگام ترکیب شدن تغییر نکنند یعنی با یکدیگر سازگار هستند. اما اگر تغییر کنند یا با هم مخلوط نشوند، جزو مواد شیمیایی ناسازگار محسوب می‌شوند. به‌طورمثال، هنگام انبار کردن اکسید کننده‌ها لازم است آن‌ها را دور از مواد شیمیایی قابل اشتغال نگهداری کنید، زیرا این مواد با یکدیگر سازگاری ندارند.
۲. محدود کردن سطح موجودی مواد شیمیایی موجود در انبار
هنگام انبار کردن فرآورده های شیمیایی بهترین کار این است که در صورت امکان، مقدار مواد شیمیایی خطرناک موجود را به حداقل برسانید. به حداقل رساندن حجم مواد شیمیایی ذخیره شده، یک راه کلیدی برای کاهش احتمال و شدت حوادث ناشی از احتراق یا نشت آن‌ها است. اینکار بار حرارتی و شیمیایی فضای ذخیره‌سازی را تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهد.
۳. شرایط محیطی مناسب
مواد شیمیایی باید در مکان‌های خنک و خشک، دور از نور مستقیم خورشید و با میزان رطوبت کنترل شده نگهداری شوند. به منظور تسهیل در ذخیره‌سازی ایمن و حفظ کیفیت این نوع فرآورده‌ها، نظارت بر دما، رطوبت و تهویه مکان انبار بسیار مهم است. از این‌رو، انبارها باید دارای سیستم‌های کنترل دما و رطوبت باشند تا از تغییرات ناخواسته در مواد شیمیایی جلوگیری نمایند. همچنین، نصب سیستم تهویه مناسب برای جلوگیری از تجمع بخارات سمی یا قابل اشتعال مواد شیمیایی گوناگون مثل آدیپیک اسید نیز الزامی است. در ادامه به استانداردهای دمایی و رطوبتی برخی از مواد شیمیایی پرکاربرد اشاره می‌کنیم:
- مواد شیمیایی منفجره: این مواد باید در دمای کمتر از 30 درجه سانتی‌گراد نگهداری شوند. رطوبت نسبی محیط نیز باید در حدود 75 تا80 درصد باشد.
- اکسید کننده‌های عمومی: دمای محل نگهداری این گروه از فرآورده‌های شیمیایی نباید بیشتر از 30 درجه سانتی‌گراد باشد. البته، برخی از اکسید کننده‌های حاوی آب کریستالی مانند نیترات‌ها به دلیل از دست دادن حالت کریستالی ذوب حرارتی ناشی از ریزش، نباید در دمایی بیشتر از 28 درجه سانتی‌گراد نگهداری شوند. بهترین میزان رطوبت برای ذخیره‌سازی مواد شیمیایی اکسیدکننده کمتر از 75 درصد است.
- گازهای فشرده و مایع شده: دمای انبارهای حاوی گازهای فشرده و مایع‌شده نباید از 32 درجه سانتی‌گراد تجاوز کند. رطوبت نسبی نیز باید در محدوده کمتر از 80 درصد کنترل شود تا از زنگ زدن سیلندرها جلوگیری گردد.
- مواد شیمیایی قابل احتراق: ایمن‌ترین دما برای نگهداری از این مواد، عددی بین ۲۸ تا 30 درجه سانتی‌گراد است. رطوبت نسبی نیز نباید بیشتر از 80 درصد باشد. ممکن است برای ذخیره‌سازی ایمن برخی از مواد، نیاز به یخچال یا فریزر مخصوص داشته‌باشید.
همچنین، محل نگهداری مواد شیمیایی باید دارای گذرگاه شیبدار در ورودی و خروجی انبار باشد. این شیب از ته‌نشین شدن مواد شیمیایی مایع خارج از انبار جلوگیری می‌کند. انبارهای شیمیایی حتما باید دارای قفل مخصوص باشند. نصب تابلوی خطرات مواد شیمیایی در ورودی انبارهای حاوی مواد شیمیایی الزامی است. به یاد داشته‌باشید که در صورت وجود پنجره در انبار باید از سایه‌بان استفاده کنید تا از ورود نور مستقیم خورشید به فضای انبار جلوگیری شود. طبق قوانین و استانداردهای ارائه شده در حوزه ایمن‌سازی محل نگهداری مواد شیمیایی گوناگون اعم از اسید سیتریک، پودر سوپر جاذب و …، دفتر انباردار باید جدا از محل نگهداری مواد شیمیایی باشد.
۴. بسته‌بندی مناسب و ایمن
بدون شک، بسته‌بندی مناسب و ایمن یکی از نکات مهم در بحث نگهداری استاندارد مواد شیمیایی در انبار است. زیرا، بسته‌بندی نامناسب می‌تواند زنجیره‌ای از حوادث ناگوار را دامن بزند. به‌این‌ترتیب، انتخاب ظروف نگهداری مواد شیمیایی با توجه به خواص فیزیکی و شیمیایی ماده، اطمینان از مقاومت آن‌ها در برابر ضربه و فشار، سازگاری ظروف با شرایط محیطی انبار (دما، رطوبت) و رعایت استانداردهای ملی و بین‌المللی، امری حیاتی در حوزه ذخیره‌سازی مواد شیمیایی است.
به‌طور مثال، تولیدکنندگان مواد شیمیایی عموما از ظروف پلی پروپیلن برای نگهداری از مواد شیمیایی خورنده، از مخازن فلزی AST برای نگهداری از مواد اسیدی و اسید هیدروفلوریک، از ارلن یا شیشه‌های درپیچ‌دار برای نگهداری از مواد شیمیایی مایع و … استفاده می‌کنند. توجه داشته‌باشید که اندازه و ظرفیت ظروف بسته‌بندی باید با مقدار ماده شیمیایی ذخیره یا حمل شده مطابقت داشته‌باشد. همچنین، درب تمام ظروف باید به طور محکم بسته شوند تا از نشت یا تبخیر آن‌ها جلوگیری شود.
۵. قفسه‌بندی مناسب فضای انبار
قفسه‌بندی مناسب انبار نه تنها یک رکن اساسی در نگهداری ایمن مواد شیمیایی است، بلکه نقش تعیین کننده‌ای در دسترسی آسان، بهره‌وری مطلوب و افزایش سرعت کار پرسنل انبار دارد. هنگام قفسه‌بندی محصولات شیمیایی در انبار باید به موارد زیر دقت کنید:
- جنس قفسه‌ها باید ضد زنگ، محکم و پایدار باشد، به خصوص اگر قصد ذخیره‌سازی مواد شیمیایی خورنده را دارید.
- توجه به کیفیت اتصالات قفسه‌ها نیز بسیار مهم است، چون اتصالات ضعیف منجر به ترک خوردگی و شکستگی قفسه‌ها و ضررهای مالی و جانی جبران‌ناپذیر می‌شوند.
- طراحی قفسه‌ها در انبار باید به گونه‌ای باشد که مانع از سر خوردن و سقوط ظروف شود. برای کاهش خطر سقوط مواد شیمیایی از ارتفاع، توصیه می‌کنیم تعداد طبقات قفسه‌ها را محدود کنید.
- توجه به وزن ظروف مواد شیمیایی و اطمینان از سازگاری آن‌ها با مقاومت قفسه‌ها، نکته مهم دیگری است که نباید از آن غافل شد.
- قفسه‌های نگهدارنده مواد شیمیایی باید محکم به کف و دیوار چسبانده شوند.
- هنگام نصب یا انتخاب قفسه مناسب مواد شیمیایی باید به مساحت، ارتفاع و فاصله ستون‌ها دقت کنید.
۶. نصب سیستم‌های اطفاء حریق
سیستم اطفاء حریق با مهار آتش‌سوزی در مراحل اولیه، از سوختن سرمایه‌های مالی و جانی ابنارداران فرآورده‌های شیمیایی جلوگیری می‌کند. این سیستم‌های هوشمند با اعلام سریع حریق و اطفای خودکار، به افراد فرصت می‌دهند تا به موقع از محل خطر دور شوند. آتش‌سوزی در انبارها نه تنها می‌تواند منجر به ضررهای مالی و جانی شود، بلکه باعث انتشار مواد سمی و آلاینده‌های آسیب‌زا در هوا و خاک تیز می‌گردد که این مسئله از منظر زیست محیطی بسیار حائز اهمیت است. بنابراین، استفاده از کپسول‌های آتش‌نشانی مناسب و وسایل الکتریکی ضد جرقه در انبارها الزامی است. همچنین، در انبارهای حاوی مواد شیمیایی لازم است قوانین منع استعمال دخانیات نیز جدی گرفته شود.
۷. برچسب‌گذاری استاندارد مواد شیمیایی
شرکت‌های تولیدکننده مواد شیمیایی برای پیشگیری از تبعات قانونی ناشی از عدم رعایت قوانین و حفظ سلامت و ایمنی مصرف کنندگان، ملزم به برچسب‌گذاری صحیح مواد شیمیایی مطابق با استانداردهای بین‌المللی و ملی مانندOSHA و GHS هستند. منظور از برچسب‌گذاری فرآورده های شیمیایی، شناسایی و طبقه‌بندی اینگونه مواد از طریق لیبل‌هایی است که روی ظروف مواد چسبانده می‌شود. این برچسب‌ها حاوی اطلاعات مهمی درباره نام و ماهیت ماده، نحوه استفاده ایمن و صحیح، خطرات خاص آن‌ها و اقدامات پیشگیرانه در هنگام استفاده از این مواد شیمیایی حساس است.
برچسب‌گذاری صحیح و استاندارد مواد شیمیایی نه تنها شناسایی و طبقه‌بندی مواد شیمیایی مختلف را آسان می‌کند، بلکه در صورت بروز حوادث گوناگون، دسترسی سریع به اطلاعات لازم برای اقدامات فوری را نیز ممکن می‌سازد. همچنین، وجود این برچسب‌ها بهترین راه برای اطلاع‌رسانی به کارکنانی است که در انبارهای مواد شیمیایی کار می‌کنند، تا از این طریق از خطرات احتمالی موجود مطلع شده و در مواقع اضطرای یا وقوع حادثه، واکنش‌های هوشمندانه‌تری نشان دهند.
۸. آموزش کارکنان و پرسنل
آموزش کارکنان و پرسنلی که در واحدهای شیمیایی و انبارهای ذخیره سازی فرآورده‌های شیمیایی کار می‌کنند، نقش بسزایی در ایمن‌سازی این محیط‌های کاری حساس دارد. کارکنان حاضر در انبارها باید با ماهیت مواد شیمیایی و خطرات آن‌ها به خوبی آشنا باشند. همچنین، ارائه آموزش‌های لازم برای حمل و جابه‌جایی ایمن مواد شیمیایی نیز ضروری و حیاتی است. پرسنل انبار باید از جزییات قوانین و مقررات نگهداری از مواد شیمیایی و کار در انبارهای شیمیایی به خوبی آگاه باشند و از آن‌ها پیروی کنند. علاوه‌بر موارد ذکرشده، بحث دفع ایمن پسماندهای مواد شیمیایی نیز موضوع مهمی است که نباید از آن غافل شد. از این‌رو، در این حوزه نیز کارکنان و پرسنل انبار باید از آموزش‌های حرفه‌ای بهره‌مند شوند.
۹. بازرسی منظم و دوره‌ای
انبار فرآورده های شیمیایی حتی با وجود تجهیزات پیشرفته و هوشمند و رعایت پروتکل‌های ایمنی، همواره در معرض خطرات بالقوه ناشی از آتش‌سوزی، انفجار، نشت، فاسد شدن مواد و … است. به همین علت، برای اطمینان از شرایط ایمن، لازم است که تأسیسات و محموله‌های موجود در انبارهای مواد شیمیایی تحت بازرسی‌های دوره‌ای منظم قرار گیرند. این بازرسی‌ها در حوزه‌های مختلف اعم از بررسی وضعیت مواد (شامل مواردی مثل فساد، سفت شدن، متراکم شدن، رسوبی شدن، ژله‌ای شدن و تغییر رنگ)، شناسایی و رفع نواقص، اطمینان از ذخیره‌سازی صحیح، بررسی وضعیت بارهای واحد یا ظروف حاوی مواد شیمیایی و مواردی از این دست انجام می‌شود.
سخن آخر
نگهداری ایمن فرآورده‌های شیمیایی در انبار، نیاز به رعایت شرایط و استانداردهای دقیق دارد. از این‌رو، تولیدکنندگان مواد شیمیایی و یا شرکت‌هایی که قصد فروش و خرید فرآورده های شیمیایی را دارند همواره تلاش می‌کنند تا با رعایت اصول و پروتکل‌های ایمنی در سراسر زنجیره تأمین از مرحله تولید گرفته تا ذخیره‌سازی، نگهداری، حمل‌ونقل و توزیع، از بروز حوادث و خطرات جبران‌ناپذیر احتمالی پیشگیری کنند.
ما در شرکت بازرگانی پرسال، با اتکا به سال‌ها تجربه اجرایی و تخصصی در حوزه واردات انواع مواد شیمیایی اعم از سیترات سدیم، سوپر جاذب سدیم، اسید فسفریک خوراکی ۸۵ درصد و … با رعایت تمامی استانداردها و قوانین حاکم بر ذخیره‌سازی و پگهداری ایمن این نوع محصولات، توانسته‌ایم موادی درجه یک و ممتاز را با حفظ کیفیت اولیه آن‌ها به دست مشتریان خود برسانیم. جهت سفارش خرید انواع فرآورده های شیمیایی با قیمت رقابتی، تنها کافی است از طریق راه‌های ارتباطی موجود با کارشناسان فروش ما در ارتباط باشید.
