تنها با گذشت چند ماه از ورود موج اول کرونا، اقتصاد جهان دچار تغییرات عمدهای شد. برخی از این تغییرات، مانند رشد قیمت طلا، موقتی بود و برخی دیگر، مانند برقی شدن صنعت حملونقل، شتاب بیشتری به خود گرفت. در این مقاله ما با استناد به دادههای منتشر شده به بررسی برندهها و بازندههای ورود همه گیری کووید به بازار جهانی تغییراتی که کووید در تجارت جهانی ایجاد کرد میپردازیم.
در مقایسه با سال 2019، حجم تجارت جهانی در سال 2020 با کاهشی 7.73 درصدی (↓ -1.4 تریلیون دلار) مواجه شد. اگرچه تأثیر منفی همهگیری بر تجارت مورد انتظار بود اما برخی از کشورها رونق صادرات را تجربه کردند.
کشورهای فعال در حوزه صادرات طلا مجموعاً (↑ 81.3 میلیارد دلار)، مدارهای مجتمع (آی سی) مجموعاً (↑ 59.4 میلیارد دلار) و مواد اولیه حوزه دارو در مجموع (↑ 32.8 میلیارد دلار) صادرات داشتهاند. این مقدار به نسبت سال قبل، با 123 میلیارد دلار افزایش صادرات همراه بود. از سوی دیگر، تقریباً تمام انقباضات (↓ -1.2T دلار) در کشورهای وابسته به صادرات سوختهای فسیلی و خودرو اتفاق افتاد.
برخی از این تغییرات را میتوان به افزایش دورکاری نسبت داد جایی که کشورها و اشخاص بهجای سرمایهگذاری بر روی نفت خام (↓ -352 میلیارد دلار)، خودرو (↓ -123 میلیارد دلار) و نفت تصفیه شده (↓ -260 میلیارد دلار)،سرمایه خود را صرف خرید رایانه (↑ 21 میلیارد دلار)، تجهیزات پخش (↑ 29 میلیارد دلار) و هدفون (↑ 2.4 میلیارد دلار) کردند در کنار آن با افزایش تقاضا برای لوازم الکترونیک، نیاز ما به فلزات حیاتی و مدارهای مجتمع (آی سی) نیز افزایش یافت.
اما قبل از اینکه به بررسی برندگان و بازندگان بپردازیم، ببینیم چگونه به اینجا رسیدیم.
تعطیلی
در 23 ژانویه 2020، چین در اقدامی بیسابقه شهر ووهان، با 11 میلیون نفر جمعیت را وارد قرنطینه کرد. هر روز، مقامات محدودیتهای بیشتری را اعمال میکردند. تا جایی که در اواسط فوریه 2020، کشوری که 15.86 درصد از صادرات جهانی را در اختیار داشت، عملاً تعطیل شد.
در فوریه 2020، صادرات از چین -47 میلیارد دلار (-40.7 درصد نسبت به فوریه 2019) کاهش یافت. این کاهش صادرات اثری بسیار منفی ای بر روی صادرات رایانه (-2.99 میلیارد دلار، -42.9٪)، تلفن همراه (-1.68 میلیارد دلار، -31.3٪) و قطعات خودرو (-786 میلیون دلار -41.2%-) گذاشت.
کاهش صادرات چین بهسرعت با کاهش صادرات در ایالات متحده (-51.5 میلیارد دلار، 36.2- درصد)، آلمان (-36.7 میلیارد دلار، 29.3- درصد)، و ژاپن (-15.1 میلیارد دلار، 28.3- درصد) همراه شد.
با تعطیلی مدارس و مشاغل، تقاضا برای خرید خودرو با افت محسوسی مواجه شد. تولید کمتر موتورهای احتراقی و کاهش حملونقل جادهای باعث شد تا میزان تولید بنزین در پالایشگاهها با کاهش مواجه شود در عرض چند ماه میزان تقاضا برای خرید بنزین تا 750 میلیارد دلار یا -33.6٪ کاهش یافت.
در اواسط مارس 2020، اضطراب بخش مالی را فراگرفت. اوراق قرضه خزانهداری ایالات متحده با نحوی کاهش یافت که نمود آن را فقط در طول بحران مالی سال 2008 دیده بودیم. با سقوط سهام، اوراق قرضه و سایر سرمایهگذاریها، سرمایهگذاران در زوریخ (87.4 میلیارد دلار)، لندن (83.7 میلیارد دلار) و نیویورک (48.2 میلیارد دلار) به خرید طلا روی آوردند. فلزی که سوپاپ اطمینان سرمایهگذاران در شرایط بیثباتی بود.
با این همهگیری، تقاضای جهانی برای دارو و محصولات ایمونولوژیک برای تست کرونا و در تولید واکسن افزایش یافت. برخی از کشورها از مزیت شروع زودهنگام برخوردار بودند. بهعنوانمثال، کره جنوبی سهم خود را از صادرات محصولات ایمنی تا 83.5 درصد افزایش داد.
تا تابستان 2020، صادرات از ایالات متحده، آلمان و ژاپن در مسیر بازگشت به وضع اولیه بود. بااینحال، حتی با افزایش تقاضای جهانی، برخی از صنایع با اثرات تعطیلی بر زنجیره تأمین مواجه شدند.
تراشههای گم شده
در ابتدا، صنعت خودرو تحتتأثیر قرنطینه چین قرار نگرفت. آغاز سال جدید در چین و برنامهریزی خودروسازان برای انبارش باعث شد تا در اوایل این همهگیری صنعت خودرو با چالش وسیعی مواجه نشود اما طولی نکشید که این موضوع تأثیر خود را بر بازار و چرخه تولید گذاشت.
فولکسواگن، جنرال موتورز و تسلا در ماه مارس از تنگناهای زنجیره تأمین در آمریکای شمالی خبر دادند. رنو و هیوندای در کره جنوبی تعطیل شدند، نه به دلیل قرنطینه، بلکه به این دلیل که نمیتوانستند بدون قطعات چینی خودروهای تولیدی را مونتاژ کنند. نیسان در ژاپن و فیات کرایسلر در اروپا هم با چالشی مشابه مواجه شدند. پیش از پایان ماه مارس، شوک جدیدی به صنعت خودروسازی وارد شد.
این تعطیلی خودروسازان را به کاهش تولید و توقف سفارشها از تأمینکنندگان چیپ مجاب کرد. تمامی بخشهای وسایل نقلیه به تراشهها متکی هستند. در همان زمان، تقاضا برای محصولات وابسته به تراشه افزایش یافت. برای مثال، بین آوریل و سپتامبر، در ایالات متحده، بازار تقاضا برای خرید هدفون (↑ 716 میلیون دلار، 196٪)، نمایشگرهای ویدئویی (↑ 1.17 میلیارد دلار، 93.9٪)، و تجهیزات پخش (↑ 467 میلیون دلار، 70.8٪) افزایش یافت. در این بازار جدید، تولیدکنندگان تراشه مسیر عرضه خود را به لوازم الکترونیکی تغییر دادند.
ازآنجاییکه تقاضا برای خودروها در مسیر بازگشت به زمان پیش از کووید بود، سازندگان تراشه سفارشهای جدیدی از صنعت خودرو دریافت کردند. بااینحال، تولید سفارشهای عمده و جدید آسان نیست، و علاوهبرآن، تولیدکنندگان تراشه محصولات پرسود دیگری با تقاضای بالا در چنته داشتند.
خودروها از تراشههایی به نسبت قدیمی تر و با تکنولوژی پایینتر با حاشیه سود کمتر استفاده میکنند؛ بنابراین، با تغییر تقاضا، تولیدکنندگان انگیزه کمتری برای توسعه ظرفیت بیشتر برای سازگاری با افزایش سفارشهای صنعت خودرو داشتند. در عوض، آنها تولید تراشههای پیچیدهتر و با فناوری جدیدتر را در دستور کار خود قرار دادند.
تا دسامبر 2020، با 669 میلیارد دلار (↑ 9.73٪) صادرات سالانه، مدارهای مجتمع با سهم 4٪ از کل تجارت، بیشترین کالای حمل شده را در سراسر جهان را به خود اختصاص داد.
این تعطیلی باعث شد تا بازار تجارت جهانی با یکی از قابلتوجهترین کاهش حجم تجارت در تاریخ مواجه شود. چین بهعنوان اولین کشوری که از این بیماری همهگیر رها شد در موقعیت منحصربهفردی قرار گرفت تا از تغییرات چشمگیر تقاضای جهانی نهایت استفاده را ببرد. بعداً کشورهای دیگر نیز به دنبال چین در این مسیر قدم برداشتند. بهطورکلی، بهبود وضع در اقتصادهایی که کمتر به صادرات سوختهای فسیلی و خودروهای احتراق داخلی وابسته بودند، سریعتر بود، بهویژه کشورهایی که توانایی بازگشایی زنجیرههای تأمین حیاتی را پیش از دیگران داشتند. بهعنوانمثال، زمانی که زنجیرههای تأمین برای وسایل الکترونیکی، مدارهای مجتمع و دارو تحتفشار بیشتری قرار گرفت، کاستاریکا، ویتنام و ایرلند شکافهای موجود در بازار را پر کردند.
درحالیکه مشخص نیست کدام یک از این تغییرات در تجارت جهانی ادامه خواهد داشت، برخی احتمالاً به تعدیلهای بلندمدت نیاز دارند. در میان پیامدهای پایدار این همهگیری، برقی شدن حملونقل سرعت گرفت. بهعنوانمثال، وسایل نقلیه الکتریکی با (↑ 53.5%) افزایش، دوچرخه های الکتریکی (↑ 25.7%) و باتری های الکتریکی (↑ 14.5%) سال موفقی را در تجارت داشتند.
وقتی همهگیری شیوع پیدا کرد و زنجیرههای تأمین، نیروی کار و بازارها را متزلزل کرد، صادرات محصولات الکتریکی افزایش یافت.
در سال 2020، کشورهای دارای صادرات قابلتوجه سوختهای فسیلی، خودرو یا هر دو با کاهش صادرات مواجه شدند، درحالیکه کشورهای صادرکننده طلا، فلزات حیاتی، لوازم الکترونیکی و تراشهها میزان صادرات خود را افزایش دادند.
سقوط حجم تجارت در اوایل سال 2020 همه محصولات را به یک اندازه تحتتأثیر قرار نداد و بازگشت به مسیر اولیه محصولات را به یک اندازه تسریع نبخشید.
درحالیکه هنوز مشخص نیست که کدام میزان تأثیر این تغییرات تا چه زمانی خواهد بود، میتوان انتظار داشت که تغییر به سمت دیجیتالی شدن اقتصاد و برقی شدن حملونقل تأثیرات ماندگاری در تجارت جهانی داشته باشد. پیش از این در وبلاگ پرسال از نقش کووید در صنعت خمیر و کاغذ و چالشها و چشماندازهای جهانی آن گفتیم.
