استاندارد میزان استفاده از نیتریت سدیم در صنعت؛ خط قرمز بین حفظ سلامت و خطر سرطان!

نیتریت سدیم یکی از افزودنی‌های پرکاربرد در صنایع غذایی، به ویژه در فرآیند تولید گوشت‌های فرآوری‌شده مانند سوسیس و کالباس است. این ماده با هدف جلوگیری از رشد باکتری‌های مضر و افزایش ماندگاری محصولات به کار می‌رود، اما در عین حال، مصرف بیش از حد آن می‌تواند به تولید ترکیباتی خطرناک مانند نیتروزآمین‌ها منجر شود که ارتباط آن‌ها با بروز برخی سرطان‌ها به اثبات رسیده است.

از همین رو، تعیین استاندارد مصرف مجاز نیتریت سدیم در صنعت به یکی از دغدغه‌های جدی در حوزه ایمنی غذایی و سلامت عمومی تبدیل شده است؛ موضوعی که مرز باریکی بین منافع صنعت و سلامت مصرف‌کنندگان ترسیم می‌کند. در این مقاله از «پرسال» همراه ما باشید تا شما را با استاندارد میزان استفاده از نیتریت سدیم در صنعت بیشتر آشنا کنیم.

آیا نیتریت سدیم در ایران کنترل می‌شود؟

نیتریت سدیم به عنوان یکی از افزودنی‌های پرکاربرد در صنعت غذا، به ویژه در فرآورده‌های گوشتی، همواره مورد توجه نهادهای نظارتی قرار داشته است. در ایران، نظارت بر استفاده از این ماده شیمیایی بر عهده سازمان غذا و دارو است. این سازمان در هماهنگی با استانداردهای جهانی و با همکاری مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران، مقرراتی برای تعیین مصرف مجاز نیتریت سدیم در انواع مواد غذایی وضع کرده است. این استانداردها بر مبنای آخرین تحقیقات علمی تدوین می‌شوند تا هم از نظر ایمنی برای مصرف‌کنندگان قابل ‌اطمینان باشند و هم نیازهای تولیدکنندگان را پوشش دهند.

اما مسئله اصلی، نظارت بر اجرای این استانداردها در کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی است. به ویژه در صنایع فرآوری سنتی یا تولیدکنندگان کوچک که ممکن است به دلیل نبود نظارت مستمر یا آموزش ناکافی، از حد مجاز فراتر روند.

در این موارد، نظارت میدانی نقش حیاتی پیدا می‌کند. ناظران بهداشتی با نمونه‌برداری تصادفی از محصولات در خطوط تولید یا بازار، میزان واقعی نیتریت سدیم را اندازه‌گیری کرده و با استاندارد مصرف مجاز نیتریت سدیم مقایسه می‌کنند. در صورت تخطی، هشدار یا جریمه‌هایی برای واحد متخلف در نظر گرفته می‌شود.

نکته مثبت در این زمینه

خبر خوب این است که برخی برندهای معتبر ایرانی با بهره‌گیری از فناوری‌های روز و سیستم‌های کنترل کیفی مانند ISO و HACCP، توانسته‌اند مصرف نیتریت سدیم را در محدوده‌های استاندارد حفظ کنند. این شرکت‌ها نه تنها به حفظ سلامت مصرف‌کننده توجه دارند، بلکه آگاهانه تلاش می‌کنند با تبلیغات صحیح، فرهنگ استفاده از محصولات سالم را در جامعه نهادینه کنند.

از سوی دیگر، آموزش عمومی و آگاهی‌بخشی به مردم درباره مصرف مجاز نیتریت سدیم می‌تواند عاملی بازدارنده در برابر تخلفات باشد. به‌طورکلی، اگرچه کنترل کامل مقدار مجاز مصرف نیتریت سدیم چالش‌برانگیز است، اما با پیشرفت فناوری و ارتقاء آگاهی عمومی، می‌توان امیدوار بود که روند کنترل این ماده شیمیایی  ارزشمند در ایران رو به بهبود باشد.

مصرف مجاز نیتریت سدیم چقدر است؟

نیتریت سدیم اگرچه ماده‌ای ضروری برای حفظ سلامت و کیفیت برخی فرآورده‌های گوشتی محسوب می‌شود، اما مقدار آن باید به ‌دقت تنظیم شود. طبق استانداردهای سازمان جهانی بهداشت (WHO) و کدکس مواد غذایی (Codex Alimentarius)، مقدار مصرف مجاز نیتریت سدیم برای هر کیلوگرم وزن بدن در روز، حدود ۰٫۰۷ میلی‌گرم (بر اساس یون نیتریت) تعیین شده است. این مقدار به‌عنوان “مقدار قابل تحمل روزانه” (ADI) شناخته می‌شود و هدف آن این است که فردی با وزن متوسط در طول زندگی‌اش، در صورت مصرف مرتب این مقدار، دچار مشکل سلامتی نشود.

مصرف نیتریت سدیم در صنایع غذایی

در صنایع غذایی، مصرف مجاز نیتریت سدیم معمولا بر حسب میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم از ماده غذایی سنجیده می‌شود. برای مثال، در فرآورده‌های گوشتی مانند سوسیس و کالباس، مقدار استاندارد استفاده از نیتریت سدیم در ایران حدود ۱۲۵ تا ۱۵۰ میلی‌گرم در هر کیلوگرم از محصول است. این میزان باید پس از فرآوری و طی ماندگاری محصول، کاهش یابد و در زمان مصرف نهایی، میزان باقی‌مانده آن از حد مجاز کمتر باشد.

خطرات مصرف غیر مجاز نیتریت سدیم در صنایع غذایی باشد چیست؟

نکته مهم این است که مصرف بیش از حد نیتریت سدیم می‌تواند با ترکیب شدن با آمین‌ها در بدن، منجر به تولید نیتروزآمین‌ها شود؛ موادی که پتانسیل سرطان‌زایی دارند. به همین دلیل، کشورهای مختلف از جمله ایران با حساسیت بالایی، استانداردهای مربوط به مصرف مجاز نیتریت سدیم را طراحی کرده‌اند. این مقررات نه ‌تنها تولیدکنندگان را موظف به رعایت دوز مشخص می‌کند، بلکه ناظران بهداشتی را نیز موظف می‌کند تا با انجام تست‌های دقیق در آزمایشگاه‌های معتمد، میزان واقعی نیتریت موجود در محصولات نهایی را بررسی کنند.

بهترین جایگزین‌های طبیعی نیتریت سدیم

از سوی دیگر، برخی شرکت‌ها در تلاش‌اند با جایگزین‌های طبیعی مانند عصاره کرفس یا ترکیبات آنتی‌اکسیدانی، مقدار نیتریت سدیم مصرفی را کاهش دهند. این رویکرد علاوه بر حفظ سلامت، می‌تواند پاسخگوی نیاز مصرف‌کنندگانی باشد که نسبت به ترکیبات شیمیایی حساسیت دارند. در نهایت، درک دقیق از مصرف مجاز نیتریت سدیم و نظارت بر آن، عامل کلیدی در کاهش خطرات احتمالی و افزایش اعتماد مصرف‌کننده به محصولات غذایی است.

نیتریت سدیم در چه غذاهایی وجود دارد؟

نیتریت سدیم به دلیل خواص نگهدارندگی و ضدباکتریایی، در طیف گسترده‌ای از غذاهای فرآوری‌شده به‌ ویژه فرآورده‌های گوشتی یافت می‌شود. شناخته‌شده‌ترین کاربرد نیتریت سدیم در محصولات زیر است:

• سوسیس
• کالباس
• هات‌داگ
• ژامبون و گوشت‌های دودی

دلیل اصلی استفاده از نیتریت سدیم در این نوع محصولات، پیشگیری از رشد باکتری کلستریدیوم بوتولینوم (عامل بیماری بوتولیسم) و همچنین حفظ رنگ صورتی جذاب گوشت است. در واقع، اگرچه نقش زیبایی‌شناسی این ماده در جذب مشتری انکارناپذیر است، اما ایمنی غذایی هدف اصلی از مصرف آن محسوب می‌شود.

سایر فراورده‌های صنایع غذایی و نیتریت سدیم

علاوه بر فرآورده‌های گوشتی، گاهی اوقات در بعضی از انواع پنیرهای فرآوری‌شده، غذاهای کنسروی، خوراک‌های آماده و غذاهای فست‌فودی صنعتی نیز می‌توان ردپای نیتریت سدیم را مشاهده کرد. میزان استفاده از این ماده باید با دقت بالا کنترل شود، چراکه مصرف بیش از حد مجاز می‌تواند سلامت مصرف‌کننده را به خطر اندازد. در همین زمینه، استانداردهای دقیق برای مصرف مجاز نیتریت سدیم تدوین شده‌اند تا به تولیدکنندگان کمک کنند مقدار مناسبی از این ماده را در محصولات‌شان استفاده کنند.

هنگام استفاده از مواد غذایی برچسب آن را مطالعه کنید!

یکی از نکاتی که مصرف‌کنندگان باید به آن توجه کنند، مطالعه دقیق برچسب ترکیبات روی بسته‌بندی محصولات است. نیتریت سدیم معمولا با نام شیمیایی‌ Sodium Nitrite یا کد افزودنی E250 در ترکیب مواد غذایی درج می‌شود. اگر محصولی این ماده را در ترکیب خود داشته باشد، بهتر است در میزان مصرف آن دقت شود؛ به‌ ویژه برای کودکان، زنان باردار و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای. توجه به این موارد می‌تواند به مصرف ایمن‌تر و متعادل‌تر محصولات غذایی فرآوری شده با نیتریت سدیم کمک کند.

نقطه نظر مثبت مصرف نیتریت سدیم در صنایع غذایی

در چند دهه اخیر، برخی از برندهای معتبر غذایی تلاش کرده‌اند تا از منابع طبیعی نیتریت سدیم مانند عصاره‌های گیاهی یا تخمیری در تولید محصولات غذایی خود استفاده کنند تا از این طریق، مصرف افزودنی‌های شیمیایی از جمله نیتریت سدیم، اسید فسفریک و … را کاهش دهند.

با این حال، حتی در این موارد نیز رعایت مصرف مجاز نیتریت سدیم الزامی است، چرا که منشأ طبیعی یا صنعتی آن تفاوتی در تأثیر نهایی بر بدن انسان ندارد. بنابراین، آگاهی از اینکه نیتریت سدیم در چه غذاهایی وجود دارد و در چه مقدار، نخستین گام در انتخاب یک رژیم غذایی سالم و ایمن است.

چالش‌های خرید نیتریت سدیم

نیتریت سدیم به‌ عنوان ماده‌ای شیمیایی، هم در صنایع غذایی کاربرد دارد و هم در حوزه‌های صنعتی مانند تولید رنگ، داروسازی و حتی دامپروری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ایران، خرید نیتریت سدیم فقط باید از طریق منابع مجاز و دارای مجوز بهداشتی انجام شود. شرکت‌های تولیدی که این ماده را در محصولات خود استفاده می‌کنند، موظف‌اند آن را از تأمین‌کنندگان معتبر که تحت نظارت سازمان غذا و دارو فعالیت می‌کنند، تهیه کنند. این نظارت‌ها برای اطمینان از خلوص ماده اولیه و رعایت استانداردهای تعیین‌شده برای مصرف مجاز نیتریت سدیم اعمال می‌شود.

در بازار، نیتریت سدیم معمولا به‌ صورت پودر سفید یا دانه‌های کریستالی عرضه می‌شود. این ماده بسیار فعال است و باید در ظروف دربسته، دور از نور و رطوبت نگهداری شود. در صنایعی مانند گوشت‌سازی، نیتریت سدیم با دقت بالا وزن‌کشی و در نسبت‌های دقیق به مواد اولیه اضافه می‌شود، زیرا انحراف اندک از مصرف مجاز نیتریت سدیم می‌تواند منجر به خطرات جدی شود. به  همین علت، فروش این ماده به مصرف‌کنندگان عادی مجاز نیست و تنها شرکت‌های دارای مجوز می‌توانند آن را خریداری کنند.

بیشتر بخوانیم! شرایط نگهداری فرآورده های شیمیایی در انبار

بازار سیاه خرید نیتریت سدیم

متأسفانه در برخی موارد، فروش غیرقانونی نیتریت سدیم در بازار سیاه بدون نظارت مشاهده می‌شود. این نوع خرید نه ‌تنها خطراتی برای مصرف‌کننده نهایی دارد، بلکه سلامت عمومی را نیز تهدید می‌کند. نیتریت سدیم جزو مواد خطرناک طبقه‌بندی می‌شود و اگر به‌ درستی نگهداری یا مصرف نشود، می‌تواند منجر به مسمومیت و حتی مرگ انسان شود. به همین دلیل، سازمان‌های بهداشتی بر خرید، انبارش و مصرف این ماده نظارت ویژه دارند.

از سوی دیگر، برخی شرکت‌های دارویی و صنایع شیمیایی نیز از نیتریت سدیم در فرمول‌های خاصی استفاده می‌کنند، اما آنچه بیشترین حساسیت را برانگیخته، استفاده از این ماده در مواد غذایی است. به همین علت، مقرراتی سخت‌گیرانه برای تعیین مصرف مجاز نیتریت سدیم در صنایع غذایی وضع شده و مسئولیت تأمین ایمن این ماده، بر عهده شرکت‌های تولیدکننده مواد شیمیایی معتبر قرار داده شده است.

جمع‌بندی

نیتریت سدیم اگرچه به‌ عنوان ماده‌ای ضروری در صنعت غذا، به ویژه برای ماندگاری و ایمنی فرآورده‌های گوشتی شناخته می‌شود، اما مصرف بی‌رویه آن می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت انسان باشد. تدوین استانداردهای دقیق درباره مصرف مجاز نیتریت سدیم در ایران و جهان، پاسخی به همین نگرانی‌ها است. آگاهی تولیدکنندگان از مقررات و استفاده صحیح از این ماده در حد مجاز، همراه با نظارت مؤثر سازمان‌های بهداشتی، می‌تواند تضمینی برای تولید محصولات غذایی ایمن باشد. مصرف‌کنندگان نیز باید با انتخاب آگاهانه محصولات و خواندن اطلاعات برچسب‌ها، در حفظ سلامت خود نقشی فعال داشته باشند.

ما در شرکت بازرگانی پرسال، امکان خرید نیتریت سدیم را با قیمت‌ رقابتی، کیفیت ممتاز و خدمات پس از فروش مطمئن فراهم نموده‌ایم. بنابراین، جهت ثبت سفارش خرید عمده نیتریت سدیم، همین حالا می‌توانید از طریق راه‌های ارتباطی موجود با کارشناسان فروش ما در تماس باشید.