بررسی انواع کاربرد آدیپیک اسید در صنایع مختلف
آدیپیک اسید، یکی از مهمترین مواد اولیه در تولید پلیمرها، رزینها، نایلونها، روان کنندهها، داروها و سایر محصولات صنعتی است. این ماده شیمیایی ارزشمند، یک اسید کربوکسیلیک دوبازیک است که به طور طبیعی در چغندر و نیشکر وجود دارد، اما نمونه تجاری آن از طریق سنتز شیمیایی تولید میشود. ماهیت دو عملکردی اسید آدیپیک باعث شده تا از آن به عنوان کمککننده ژل، خمیرکننده، سفتکننده و بافرکننده بسیاری از مواد غذایی و نوشیدنیها استفاده کنند. تأثیر عمیق آدیپیک اسید در ارتقاء سطح کیفی زندگی ما بهانهای شد تا در این مقاله از «پرسال» به بررسی انواع کاربرد آدیپیک اسید در صنایع مختلف بپردازیم.
آدیپیک اسید چیست و چگونه تولید میشود؟
قبل از اینکه به معرفی کارآیی آدیپیک اسید در صنعت بپردازیم، ابتدا لازم است با ماهیت این ماده آشنا شوید. آدیپیک اسید یک پودر کریستالی سفید رنگ، بیبو و ترش مزه با نقطه ذوب ۱۵۳ درجه سانتیگراد است. این اسید از شش اتم کربن به همراه دو گروه کربوکسیلات (C6H10O4) تشکیل شدهاست. به همین علت، در گروه دی اسید کربوکسیلیکها قرار میگیرد. اسید آدیپیک، به عنوان آدیپات نیز شناخته میشود. این اسید در حلالهای آلی مانند الکل و استون به خوبی حل میشود و در آب نیز حلالیت محدودی دارد. جایگاه آدیپیک اسید در صنعت بسیار حائز اهمیت است، به طوریکه در بین تمام اسیدهای دی کربوکسیلیک، رتبه دوم جهان را به خود اختصاص دادهاست. از اسید آدیپیک به طور گسترده برای تولید آدیپونیتریل جهت سنتز هگزامتیلن دی آمین و سپس همراه با هگزامتیلن دی آمین، برای تولید نایلون 66 استفاده میکنند. امروزه نمونه آزمایشگاهی اسید آدیپیک از روشهای شیمیایی مختلف مثل: سنتز سیکلوهگزانون، اکسیداسیون سیکلوهگزان و یا تخمیر گلوکز ساخته میشود:
- اکسیداسیون سیکلوهگزان: در این فرآیند، سیکلوهگزان به سیکلوهگزانول
- (روغن KA) تبدیل و سپس با استفاده از نیتریک اسید در حضور کاتالیزورهایی مانند کبالت یا مس، اکسید میشود. در نهایت نیز آدیپیک اسید از مخلوط حاصل جداسازی میگردد. در روش اکسیداسیون، اکسید نیتروژن به عنوان محصول جانبی تولید میشود. این روش به دلیل کارآیی بالا و بازده مناسب، به طور گسترده در صنعت مورد استفاده قرار میگیرد.
- سنتز از سیکلوهگزانون: این روش شامل اکسیداسیون سیکلوهگزانون با هیدروژن پراکسید و کاتالیزورهایی مانند آمونیوم پرمنگنات است.
- تخمیر گلوکز: در این روش، از پسماندهای گلوکزی و آنزیمها برای تولید آدیپیک اسید استفاده میکنند. در این فرآیند، کربن مونوکسید و نیتروژن به عنوان محصولات جانبی تولید میشوند. روش بیوکاتالیستی تخمیر گلوکز به دلیل استفاده از منابع تجدیدپذیر و کاهش آلایندهها، محبوبیت بیشتری دارد.
کاربرد آدیپیک اسید در صنایع مختلف
اسید آدیپیک با ارزشترین اسید دی بازیک، در بین تمام اسیدهای دی بازیک آلیفاتیک است. این ماده میتواند واکنشهای تشکیلدهنده نمک، استری شدن، آمیداسیون و غیره را ایجاد نماید و با دی آمینها یا الکلهای دی هیدریک متراکم شود تا پلیمرهای مولکولی بالا و غیره را بوجود آورد. بهطورکلی، آدیپیک اسید یک ماده چندمنظوره با کاربردهای فراوان است که در ادامه به مهمترین آنها اشاره میکنیم:
صنعت پلیمر و نایلون
آدیپیک اسید به عنوان یک ماده کلیدی در تولید انواع پلیمرها، از جمله پلیاسترها و پلییورتانها شناخته میشود که در صنایع مختلف مانند: خودروسازی، نساجی و الکترونیک کاربرد دارند. جالب است بدانید که حدود 80 درصد از مصرف جهانی آدیپیک اسید، صرف تولید الیاف پلیمری و نایلون 66 یا پلی آمید ۶۶ میشود. اسید آدیپیک عمدتا برای ساخت نایلون 66 و پلاستیکهای مهندسی شده و همچنین برای تولید محصولات مختلف استر و به عنوان ماده اولیه برای ساخت الاستومرهای پلی اورتان مورد استفاده قرار میگیرد. حتما برایتان این سؤال بوجود آمده که چرا استفاده از آدیپیک اسید در ساخت محصولات پلیمری تا این اندازه مهم است؟ زیرا پلیآمیدهای اصلاحشده با اسید آدیپیک، از اسیدهای چرب پلیمری و مشتقات پیپرازین یا پیپرازین حاصل میشوند و دارای تعادلی عالی از خواص فیزیکی منحصربهفرد با کارآیی بالا هستند.
پلی هگزادیو هگزیلن دی آمین که عموما با نام نایلون-66 شناخته میشود، همانند پلی آمید ۶ یک رزین ترموپلاستیک است که معمولا از پلیمریزاسیون اسید آدیپیک و هگزادیامین تولید میگردد. نایلون 66 اغلب در محصولاتی استفاده میشود که به استحکام مکانیکی بالا، پایداری حرارتی خوب و مقاومت شیمیایی زیاد نیاز دارند. بنابراین، این ماده گزینهای ایدهآل برای ساخت لوازم جانبی مکانیکی مانند: چرخ دندهها، یاتاقانها و تیغههای موتور خودرو، تولید الیاف مصنوعی، ساخت قطعات قالبگیری شده، تولید محفظه دستگاههای الکترونیکی، ساخت فیلمها و ورقهای پلیمری برای بستهبندی مواد گوناگون، ساخت اجزای مختلف لوازم خانگی و … است.
صنعت مواد غذایی و نوشیدنیها
آدیپیک اسید، یک افزودنی غذایی ایمن و تأیید شده از سوی اتحادیه اروپا و سازمان غذا و دارو آمریکا با شماره E 355 است. این اسید معروف، کمی ترشتر از اسید سیتریک است و مزه ترشی آنماندگاری بیشتری دارد. محلولهای آبی اسید آدیپیک علیرغم طعم ترششان، کمترین میزان اسیدیته را در بین تمام اسیدهای غذایی دارند. اسید آدیپیک را میتوان در انواع غذاها، نوشیدنیها، آب میوهها، دسرهای ژلاتینی، محصولات پخته شده، آدامس، محصولات لبنی، چاشنیها و آب نباتها استفاده کرد. این ماده با کنترل اسیدیته، بهبود بخشیدن به بافت و ظاهر، تقویت طعم و ماندگاری بیشتر غذاها، به تضمین کیفیت و عملکرد ثابت مواد خوردنی و نوشیدنیها کمک میکند.
اسید آدیپیک میتواند به عنوان یک آنتی اکسیدان نیز عمل نموده و با از بین بردن رادیکالهای آزاد، مانع از آسیبهای اکسیداتیو غذاها شود و از تغییر رنگ و طعم آنها جلوگیری نماید. همچنین، آدیپیک اسید وقتی با جوش شیرین ترکیب میشود، گاز دی اکسید کربن تولید میکند که نتیجه این واکنش، حجیم شدن خمیر مایه و بهبود بافت و نرمی آن است. این اسید پر مصرف، PH غذاها و نوشیدنیها را کاهش میدهد و طعم و مزه آنها را بهبود میدهد. اسید آدیپیک با ممانعت از رشد میکروبها، به دوام و ماندگاری طولانیتر مواد غذایی نیز کمک میکند.
این افزودنی به دلیل عدم رطوبتسنجی میتواند جایگزین اسید تارتاریک و کرم تارتار شود. اسید آدیپیک در مقایسه با سایر افزودنیهای غذایی مانند اسید آسکوربیک، نسبتا ارزان و در دسترستر است. همچنین، این اسید میتواند نیاز به مصرف مواد دیگر مانند شکر، نمک یا مواد نگهدارنده را کاهش دهد. بهطورکلی، از اسید آدیپیک در تولید طیف وسیعی از محصولات غذایی صنعتی مانند: نوشابههای گازدار، نوشیدنیهای غیرفعال، محصولات لبنی، کیک، کلوچه، آبمیوهها، آب نباتها، آدامسها، مخلوطهای پودری، مربا، ژله و … استفاده میکنند.
بیشتر بخوانیم! لیست مواد شیمیایی پر مصرف وارداتی
صنعت ساخت دارو
آدیپیک اسید یکی از پیشسازهای مهم در ساخت و ترکیب بسیاری از داروهای آنتی بیوتیکی، ضد آلزایمر، ضد سرطان، ضد افسردگی، ضد درد و ضد التهاب است. از این اسید ارزشمند، برای کنترل آزادسازی ترکیبات دارویی و بهبود طعم آنها استفاده میکنند. در واقع آدیپیک اسید با کاهش تأثیرات متغیرpH در دستگاه گوارش، از آزادسازی ناگهانی دارو و آسیب به معده فرد مصرف کننده جلوگیری مینماید که این امر تأثیرات مثبتی در کاهش دفعات مصرف دارو دارد. این قابلیت به جلوگیری از فرسایش سریع ماتریکس کمک کرده و طول عمر دارو را افزایش میدهد. همچنین، اسید آدیپیک میتواند با تنظیم رطوبت و خاصیت ویسکوزیته، تورم ماتریکس را تعدیل نماید که این امر برای کنترل سینتیک انتشار داروها حیاتی است.
صنعت ساخت لوازم آرایشی و بهداشتی
شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید، بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی که امروزه به صورت روتین از آنها استفاده میکنید، حاصل مواد شیمیایی مهمی چون آدیپیک اسید هستند. این ماده به عنوان تنظیمکننده ،PH مرطوبکننده و نرمکننده عمل کرده و به پایداری و کیفیت محصولات آرایشی کمک میکند. به طور مثال، حضور آدیپیک اسید در فرمولاسیون محصولات پوستی مانع از خشکی، آکنه و جوش میشود و با حفظ تعادل رطوبت پوست، به تقویت سد دفاعی، نرمی و لطافت بیشتر آن کمک میکند. همچنین، این ماده شیمیایی در انواع شامپوها و نرم کنندهها نیز استفاده میشود، چراکه از آسیبهای ناشی از pH نامناسب جلوگیری نموده و سلامت مو و پوست سر را تضمین میکند.
علاوهبر قدرت تنظیم و کنترل pH محصولات بهداشتی، خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی اسید آدیپیک منجر به بهبود کفزنی و پایداری محصولاتی چون: صابونها، ژلهای شستوشو، شامپوها و … میشود. ویژگی جذب رطوبت آدیپیک اسید باعث شده تا محصولات آرایشی متعددی به کمک این اسید با ارزش، فرموله شوند. بهطورکلی، اسید آدیپیک به عنوان عامل کلاتهکننده، تنظیمکننده pH، پایدارکننده، مرطوب و نرمکننده در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی شناخته میشود.
صنعت تولید چرم مصنوعی
چرم مصنوعی یک نوع محصول پلیمری تجاری است که به عنوان جایگزین چرم طبیعی مورد استفاده قرار میگیرد. این نوع چرم دارای کاربردهای متنوعی در صنعت مد، خودروسازی، مبلمان، ساخت محصولات ورزشی، طراحی داخلی و … است. همانطور که قبلا هم گفتیم، اسید آدیپیک به عنوان پیشساز پلییورتان شناخته میشود و در ساخت چرمهای مصنوعی نقش دارد. این ماده، به افزایش استحکام کششی و فشاری چرم مصنوعی کمک میکند. ترکیب آدیپیک اسید با دیگر مواد، موجب بهبود انعطافپذیری و نرمی چرم مصنوعی میشود و احساس راحتی بیشتری را برای مصرفکننده فراهم میکند. این اسید به افزایش مقاومت در برابر سایش و پارگی کمک نموده و عمر مفید چرم مصنوعی را افزایش میدهد. در نهایت، آدیپیک اسید با بهبود خواص مکانیکی چرم مصنوعی، کیفیت محصولات ساختهشده با این نوع چرم را ارتقا میبخشد.
بیشتر بخوانیم! راهنمای 0 تا 100 رنگ کاری انواع چوب
تفاوت آنتی اکسیدان 1010 با 168 در چیست؟
آدیپیک اسید به عنوان یک معرف شیمیایی در تولید آفتکشها، رنگها، روانکنندهها، چسبهای ترموپلاستیک و چسبهای آببندی حرارتی، گوگردزدایی گازهای دودکش در نیروگاهها، دباغی پوست، ساخت محافظهای ضد خش شیشه، الکترولیتهای باتری، ساخت قطعاتی مانند منیفولدهای ورودی هوا و اجزای سیستم سوخترسانی خودرو و مواردی از این دست نیز مورد استفاده قرار میگیرد. انواع گرید صنعتی و غذایی آدیپیک اسید میتواند برای انسان سمی و خطرآفرین باشد. البته گرید خوراکی این ماده به خودی خود سمی و مضر نیست مگر اینکه بدون توجه به استانداردهای تعیین شده از سوی سازمانهای بهداشتی، مورد استفاده قرار بگیرد. اما تماس با این ماده میتواند باعث تحریک پوست، چشمها و دستگاه تنفسی شود. بلعیدن آدیپیک اسید نیز ممکن است منجر به مشکلات گوارشی، سردرد و تهوع شود.
آدیپیک اسید معمولا با خلوصهای 99% و بالاتر در بازار موجود است. گرید خوراکی این ماده باید استانداردهای مشخصی را برای ایمنی غذایی رعایت کند. ما در شرکت بازرگانی پرسال امکان خرید آدیپیک اسید با بالاترین درجه کیفی و قیمت رقابتی را فراهم نمودهایم. علاوهبراین، شما میتوانید جهت خرید عمده سایر فرآورده های شیمیایی وارداتی مانند: نیتریت سدیم، کربنات پتاسیم، اسید آسکوربیک، اسید فسفریک، سیترات سدیم، اسید سیتریک و … از طریق شماره تلفنهای مجموعه با کارشناسان فروش پرسال در ارتباط باشید.
