یکی از بحث‌هایی که این روزها بین مدیران مالی و مدیران واحدهای مختلف کسب‌وکارها درگرفته، زبان ارائه گزارش صورت‌های مالی است. در این یادداشت قصد داریم از قالب و چارچوب گزارش‌های ارسالی از واحد حسابداری به مدیران مختلف و اینکه این گزارش‌ها باید به چه زبانی باشد بگوییم این موضوع در بین متخصصان باعث به‌وجودآمدن بحث و جدل‌ها و صحبت‌ها و نظرات گوناگونی شده است، اما بیشتر این نظرات بر دو روش اصلی حاکم است و در این یادداشت به بررسی این دو روش و مزایا و معایب هرکدام از آنها خواهیم پرداخت.
انواع روش گزارش نویسی صورت‌های مالی
اولین روش، روش ارائه گزارش‌های استاندارد و رسمی مالی است، یعنی صورت‌های مالی. این گزارش‌ها بر اساس استانداردهای حسابداری که تقریباً در کل دنیا بر یک اساس تنظیم شده‌اند تهیه شده و بنای اصلی گزارش‌های حسابداری و اطلاعات مالی یک سازمان را تشکیل می‌دهند. این نوع گزارش کاملاً قانونی، معتبر و مورد اعتماد تمامی سازمان‌ها است.
سنجش اعتبار یک سازمان برای موارد زیر انجام می‌شود:
- توسط بانکها، دولت و سایر نهادهای وابسته به دولت
- تعیین ارزش برند یک سازمان
- مقایسه دو شرکت مختلف جهت انتخاب برای سرمایه‌گذاری
- و بسیاری از اوامر رسمی و قانونی مالی.
صورت‌های مالی در واحد حسابداری تهیه شده و توسط حسابرس مستقل و بازرسی که اعضای مجمع انتخاب کردهاند حسابرسی می‌شود و در نهایت در مجمع‌عمومی عادی صاحبان سهام مورد تصویب سرمایه‌گذاران شرکت قرار می‌گیرد. سپس بر اساس این گزارش، در مورد موارد کلیدی مانند تقسیم سود بین شرکا، کاهش یا افزایش سرمایه، نحوه تأمین مالی شرکت، نحوه تأمین کالا و خدمات شرکت و سایر امور حیاتی تصمیم‌گیری می‌شود.
مزایا گزارش‌دهی مالی به روش (IFRS)
صورت‌های مالی در اغلب کشورهای دنیا، از جمله کشور خودمان، بر اساس استانداردهای بین‌المللی گزارش‌دهی مالی (IFRS) تهیه می‌شود و سایر کشورهایی که هنوز استانداردهای داخلی خود را به این سطح ارتقا نداده‌اند، باتوجه‌به لزوم سازمان‌های بین‌المللی، به‌روزرسانی صورت‌های مالی خود را در دستور کار خود می‌دهند.
پیش‌بینی می‌شود که در آینده‌ای نزدیک تمامی دنیا از یک استاندارد واحد تبعیت خواهند کرد و این به این معنی است که شما تنها با دانستن واژگان کلیدی مالی یک کشور و بدون نیاز به یادگیری استانداردهای مالی آن، می‌توانید صورت‌های مالی آنها را به‌راحتی تحلیل نموده و درک کنید.
در کنار تمامی مزایای شمرده شده، این نوع سیستم گزارش‌دهی نواقص و معایب بسیاری دارد. به همین دلیل کارشناسان این حوزه به فکر بهبود شیوه‌های گزارش‌دهی و یافتن روشهای تکمیل‌کننده گزارش‌های سنتی هستند که در ادامه به بررسی این موارد می‌پردازیم.
معایب گزارش‌دهی مالی به روش (IFRS)
اولین و مهمترین ایراد این روش، نیاز به دانش مالی و آشنایی با استانداردها و همین‌طور تحلیل‌های مالی جهت درک هرچه بیشتر این نوع از گزارش‌های حسابداری است. به همین دلیل مدیرانی با تخصص‌های مختلف در زمینه فعالیت اصلی شرکت‌ها که بعضاً دانش و مطالعه مباحث مالی را ندارند، نمی‌توانند آن‌طور که باید از این گزارش‌ها استفاده کنند و به اطلاعات مفیدی که در درون آنها نهفته، دست پیدا کنند و تنها با دنیایی از اعداد و جداول مبهم و سردرگم کننده مواجه می‌شوند.
دومین موردی که توسط تهیه این گزارش‌ها به چالش کشیده می‌شود، زمان است. تهیه و ارائه این گزارش‌ها توسط تیم حسابداری و همچنین بررسی و تحلیل آن توسط مخاطبان آن، نیازمند صرف زمان نسبتاً زیادی است.
حتی شاید تهیه یک صورت مالی با استفاده از این روش از نقطه شروع بررسی و بستن حساب‌ها تا لحظه چاپ نهایی هفته‌ها زمان نیاز ببرد. همچنین بررسی این گزارش توسط هیئت‌مدیره نیز خود ملزم به تمرکز و صرف وقت بسیاری است. به همین علت در دنیای پرمشغله امروزی، این مدل گزارش‌ها طرفداران خود را به‌تدریج از دست‌داده‌اند.
راه‌حل تکمیلی
اما چه روش‌هایی تکمیل‌کننده (و نه جایگزین) گزارش‌ها سنتی حسابداری هستند؟ در نظر بگیرید که نیاز دارید تا یک پدیده طبیعی باشکوه مانند کوه دماوند را برای یک نفر توصیف کنید. چقدر باید از کلمات و جملات مختلف استفاده کنید تا تصویر ذهنی واقعی‌تری برای او بسازید؟ اگر قرار باشد این کار را تنها با کمک یک تصویر انجام دهیم چه؟
با یک نگاه کوتاه، واقعی‌ترین تصویر ممکن از این کوه در ذهن فرد شکل می‌گیرد و البته ماندگاری بسیار بالاتری در ذهن او خواهد داشت؛ چرا که افراد تصویر را بسیار سریع‌تر از سایر اطلاعات به‌خاطر می‌سپارند و آن را به یاد می‌آورند. این منطق و ویژگی مغز انسان، کارشناسان را به فکر ایجاد روش نوین گزارش‌دهی واداشت که در ادامه با عنوان «هوش تجاری» از آن نام می‌بریم.
هوش تجاری یا همان مصورسازی اطلاعات مالی و بهره‌گیری از نمودارها و داشبوردها جهت نمایش اطلاعات مالی، خیلی زود جای خود را در دل مدیران عملیاتی غیر حسابدار باز کرد؛ چرا که با این روش گزارش‌دهی، حسابدارها می‌توانند در کسری از ثانیه اطلاعات حسابداری ثبت شده در دیتابیس شرکت را روی شبکه‌های ابری به‌روزرسانی کنند و بدون اینکه نیاز به تهیه فایل خاصی یا زمان زیاد برای تهیه گزارش‌ها داشته باشند، تنها با فشردن یک دکمه می‌توانند گزارش‌های خود را به‌صورت دقیق، پیوسته و کاملاً به‌روز و تازه، در اختیار مدیران قرار دهند.
مدیران نیز بدون آنکه نیازی به‌صرف وقت جهت جست‌وجو بین دنیایی از اعداد و جداول و بررسی آنها داشته باشند، تنها با یک نگاه کوتاه، پی به روند و وضعیت قسمت موردنظر خود می‌برند.
جدا از صرفه‌جویی در زمان، مهمترین و اصلی‌ترین ویژگی که هوش تجاری را به مزیت مهم یک سازمان تبدیل می‌کند، زبان این گزارش‌ها است. نمودارها و داشبوردهای هوش تجاری به زبان تجارت و مدیریتی ارائه می‌شوند. زبانی که از روندها، سیرها، عطف‌ها، صعودها و نزول‌ها صحبت می‌کند. زبانی که دنیای اعداد تودرتو و سردرگم‌کننده را به ساده‌ترین نحو ممکن که هر مدیری به‌خوبی درک کند، به زبان تجارت تبدیل می‌کند.
به کمک هوش تجاری دیگر نیازی نیست تا مدیران به استانداردهای حسابداری و روشهای گزارش‌دهی مالی مسلط باشند (البته که این مقاله به دنبال نفی نیاز به این مهارت‌ها نیست) و به‌راحتی می‌توانند گزارش‌هایی که توسط مدیران مالی در اختیارشان قرار گرفته است را درک کرده و با اطلاعات بسیار مفید و دقیقی که از این گزارش‌ها می‌یرند، در مورد عملیات تحت مدیریت خود تصمیم‌گیری کنند.
باید توجه داشته باشیم که هر دو روش بالا لازم و ضروری هستند و تنها مقاصد و مخاطبین مختلفی دارند. قصد ما به‌هیچ‌وجه برتری دادن یک شیوه بر شیوه‌ی دیگری نیست و هر دوی این روش‌ها در جای خود نقش کلیدی در رسیدن یک سازمان به اهداف خود دارند. امید است که با توجه بیشتری که این روزها به شاخه حسابداری مدیریت معطوف گشته، شاهد گزارش‌هایی به‌روزتر، دقیق‌تر، شفاف‌تر و گویاتر از واحدهای حسابداری باشیم که باتوجه‌به مخاطب خود، به بهترین نحو وضعیت مالی شرکت را منعکس کنند.
نویسنده: امین خاقانی (کارشناس حسابداری شرکت پرسال)
